شعله هاى فروزان عشق و محبت

پیامبر اکرم(ص):

مردى که بر بداخلاقى زنش صبر و بردبارى کند خداوند پاداشى را که به داود به خاطر تحمل و سختى عطا کرد به او مى دهد, و زنى که بر بداخلاقى شوهرش شکیبایى به خرج دهد, خداوند همانند پاداش آسیه را (که یکى از چهار زن مشهور و بزرگ جهان توحید است) به او خواهد داد.(1)

بسیارى از زوجین پس از گذشت مدتى از زندگى مشترک به دلیل اختلافات و نزاعهاى مکرر و همیشگى به این نتیجه مى رسند که تنها یکى از طرفین مى تواند با اقدامات سازنده به بهبود ساختار زندگى زناشویى خود کمک کند; با این تفاوت که مطمئن است هرگز آن زندگى, خواسته ها و انتظارات او را از زندگى زناشویى برآورده نساخته و نخواهد ساخت.

بسیارى از زوجین نیز به گره ها و مشکلات در روابط زناشویى خود پى مى برند اما در تصمیم گیرى مردد باقى مى مانند. به عبارت دیگر نمى دانند باید در صدد تجدید نظر در ادامه ی زندگى زناشویى برآیند یا خیر. به عنوان مثال بسیارى از اشخاص تصمیم به ترک ازدواج مى گیرند اما به دلایل موجهى همچون انتظار کشیدن براى مستقل شدن فرزندان, تصمیم خود را عملى نمى سازند.

در هر حال, هر کدام از زوجین باید بدانند مى توانند و قادر هستند شرایط زندگى زناشویى خود را بهتر کنند و اگر این مورد به اتفاق هم و مورد توافق زن و مرد باشد بهتر و سریع تر رخ خواهد داد.

گاه زن و مرد با طلاق گرفتن از شر مشکلات موجود زندگیشان رها مى شوند اما مشکلاتى دیگر و بسیار بیشتر در انتظار آنان خواهد بود. به عنوان مثال ممکن است وضعیت مالى آنها خراب شود یا گرفتار تنهایى و افسردگى شوند و اضافه بر همه اینها درد و رنج ناشى از رویاهاى از دست رفته اضافه خواهند شد.از طرف دیگر بزرگترین و مهمترین بازندگان صحنه طلاق فرزندان خانواده خواهند بود. این فرزندان بلاشک سالها با احساسات جریحه دار زندگى خواهند کرد.

برخى از زوجین در ذهن خود این سوال را تکرار مى کنند: آیا زمانى که ازدواجى ناموفق داریم به خاطر بچه ها باید با هم بمانیم؟ آنها ممکن است همین سوال را از اطرافیان و نزدیکان خود به کرات پرسیده باشند.براى جواب به این سوال باید به نکته اى اساسى و مهم توجه داشت.

این زوجین براى خود چنین فرض کرده اند که یا باید در شرایط زندگى دشوار و آشفته  همراه با فرزندانشان به زندگى مرارت بار ادامه دهند و یا تن به طلاق بدهند. اما باید خاطرنشان ساخت که صرفا همین دو راه پیش روى زوجین قرار ندارد. راه حل سومى نیز موجود است. راه حلى که با تمسک به آن مى توان بار دیگر شعله هاى مهر و محبت و عشق را در زندگى ایجاد و برپا کنند. آنان مى توانند بار دیگر در ازدواج خود رابطه اى شادمانه به وجود آورند. رابطه اى شادمانه براى خود، همسر و فرزندانشان. ممکن است این راه سوم در ذهن عده اى از همسران غیر عملى و غیر ممکن جلوه کند. اما به حکم و دلیل تجربه بسیارى از زوجینى که راه سوم را رفته اند و موفق بوده اند بدین گونه نیست.

 در واقع این زوجهاى خوشبخت هم ناسازگاریهایى داشته و دارند. آنها هم در شروع زندگى درگیر نزاع و مشکلاتى چند بوده اند اما از آنجایى که به انتخاب و ازدواج خود اعتقاد و باور داشته اند، بدون هراس از مشکلات در مقام رفع مشکلات برآمده اند تا به مقام زوجهاى خوشبخت رسیده اند.

منبع : ماهنامه پیام زن

پی نوشت :

1ـ بحارالانوار, ج103, ص247.

از نوجوانتان حمایت کنید

چگونگی روابط مؤثر با نوجوانان 

 والدین در سنینی که فرزندشان به نوجوانی می رسد با مسائل و مشکلاتی روبرو می شوند که قبلاً وجود نداشته است. بنابراین باید بدانند چگونه رفتارکنند که آرامش و امنیت هر چه بیشتر برای طرفین حاصل شود.  نوجوانی سن مرموز شدن، تغییر کردن و تردید است. از طرف دیگر شما نیز نگران هستید، پس فشار خود را بر او افزایش می دهید. او نیز که خواهان استقلال بیشتری است واکنش نشان داده و قصد ندارد در محدودیتی که شما ایجاد کرده اید زندانی شود. بدین ترتیب کار به بحث و مشاجره و گاهاً دعوا می کشد. مسئله اینجاست که در این میان کسی مقصر نیست.

 این شرایط برای نوجوان نیز سخت است. چرا که بسیاری از تغییرات در همین سنین رخ می دهد و نوجوان نیز در مواقعی دچار حالت تردید، نگرانی و عدم اعتماد به نفس می شود. او از لحاظ روحی نیز دچار بیشترین تغییرات شده و خشم شدید و عشق فراوان را تجربه می کند. از نظر جسمی، به تکامل رسیده و  از نظر هوش در فعال ترین وضعیت ممکن قرار دارد و نیاز به حمایت والدین در این دوران بیشتر از هر وقت دیگر احساس می شود.

وقتی والدین با بحران نوجوانی فرزندانشان روبرو می شوند در بسیاری از موارد سعی می کنند کنترل امور را به دست بگیرند. برخی دیگر نیز سعی می کنند اصلاً به کارهای نوجوان کاری نداشته باشند تا از هرگونه مجادله پرهیز شود و نوجوان خودش راهش را پیدا کند. جالب این که هر دو روش بی نتیجه است:

او ممکن است حتی برخی از مسائل را مخفی نموده و از والدین فاصله بگیرد. در هر دو حال نوجوان حمایت کافی را از والدین نمی گیرد. فرصت را مغتنم بشمارید . رابطه ای متفاوت از دوران کودکی فرزندتان با وی برقرار نمایید. سرکشی او را یک مرحله مهم در استقلال او بدانید. در کنار او باشید و خود را کنار نکشید. در مورد کنجکاوی و نیاز به اطلاع از امور مربوط به او با وی صحبت کنید.  البته زمانی را نیز برای تنها بودن  به او بدهید.

بهترین کار در لحظات بحرانی چیست؟

بهترین کار چند لحظه مکث و کشیدن چند نفس عمیق است با این کار به خود فرصت آرامش و واکنش صحیح می دهید .

چگونگی برقراری ارتباط با نوجوان

نوجوان تمایل دارد بیشتر با دوستان و همسن و سالان خود باشد اما در عین حال نیازمند والدین نیز هست. البته نیازمند حمایت، راهنمایی ، تشویق و تأیید والدین نه چسبندگی و دستورات آنها. تحقیقات نشان داده اند نوجوانانی که با والدین خود در مورد مسائلی مانند مواد مخدر و دیگر بزهکاری ها گفتگو می کنند 36 درصد کمتر دچار این گونه کجروی ها        می شوند. از طرفی دیگر یکی از مهمترین عوامل در برقراری ارتباط با نوجوان این است که برایش وقت بگذارید. می توان وقتی نوجوان از مدرسه بر می گردد به صحبت های او گوش کرد .اما مراقب باشید که صحبت هایتان جنبه دستوری و قضاوتی نداشته و همراه با تشویق باشد.  بهترین راه، توجه به مسائل جزیی اما مطلوب است. مثلاً می توان گفت: من از نحوه صبحت کردن تو با دوستم خیلی لذت بردم. یا گاهی اوقات از موارد بد جزیی صرفنظر کنیم. در گفتگو ها نیز یک طرفه فقط به انتقاد و موضع گیری نپردازید. والدین چند دسته هستند؟ 3 گروه از والدین فرزندانی بی مسئولیت برای آینده تربیت می کنند: والدینی که بیش از حد از فرزندان حمایت می کنند و همه کارها را به جای آنها انجام می دهند.  گروه دوم والدینی هستند که به شدت سخت گیر هستند و دائم در حال ایراد گرفتن ، انتقاد کردن و دستور دادن هستند. دسته سوم والدینی هستند که بیش از حد نوجوان را آزاد می گذارند تا هر چه می خواهد اعم از درست یا غلط انجام دهد.

منبع: دنیای نوجوان و جوان ، تألیف دکتر علی قائمی

تصمیم گرفت زنده بماند

مدرسه‌ی کوچک روستایی بود که به‌وسیله‌ی بخاری زغالی قدیمی، گرم می‌شد. پسرکی موظف بود هر روز زودتر از همه به مدرسه بیاید و بخاری را روشن کند تا قبل از ورود معلم و هم‌کلاسی‌هایش، کلاس گرم شود. روزی، وقتی شاگردان وارد محوطه‌ی مدرسه شدند، دیدند مدرسه در میان شعله‌های آتش می‌سوزد. آنان بدن نیمه بی‌هوش هم‌کلاسی خود را که دیگر رمقی در او باقی نمانده بود، پیدا کردند و بی‌درنگ به بیمارستان رساندند.

پسرک با بدنی سوخته و نیمه جان روی تخت بیمارستان دراز کشیده بود ، که ناگهان شنید دکتر به مادرش می‌گفت: «هیچ امیدی به زنده ماندن پسرتان نیست، چون شعله‌های آتش به‌طور عمیق، بدنش را سوزانده و از بین برده است». اما پسرک به هیچوجه نمی‌خواست بمیرد. او با توکل به خدا و طلب یاری از او  تصمیم گرفت تا تمام تلاش خود را برای زنده ماندن به کار بندد و  زنده بماند و ... چنین هم شد.

او در مقابل چشمان حیرت زده‌ی دکتر به راستی زنده ماند و نمرد. هنگامی که خطر مرگ از بالای سر او رد شد، پسرک دوباره شنید که دکتر به مادرش می‌گفت: «طفلکی به خاطر قابل استفاده نبودن پاهایش، مجبور است تا آخر عمر لنگ‌لنگان راه برود».

پسرک بار دیگر تصمیم خود را گرفت. او به هیچ‌وجه نخواهد لنگید. او راه خواهد رفت، اما متاسفانه هیچ تحرکی در پاهای او دیده نمی‌شد. بالاخره روزی فرا رسید که پسرک از بیمارستان مرخص شد. مادرش هر روز پاهای کوچک او را می‌مالید، اما هیچ احساس و حرکتی در آنها به چشم نمی‌خورد. با این حال، هیچ خللی در عزم و اراده‌ی پسرک وارد نشده بود و همچنان قاطعانه عقیده داشت که روزی قادر به راه رفتن خواهد بود.

یک روز آفتابی، مادرش او را در صندلی چرخ‌دار قرارداد و برای هواخوری به حیاط برد. آن روز، پسرک بر خلاف دفعه‌های قبل، در صندلی چرخ‌دار نماند. او خود را از آن بیرون کشید و در حالی که پاهایش را می‌کشید، روی چمن شروع به خزیدن کرد. او خزید و خزید تا به نرده‌های چوبی سفیدی که دور تا دور حیاط‌شان کشیده شده بود، رسید.

با هر زحمتی که بود، خود را بالا کشید و از نرده‌ها گرفت و در امتداد نرده‌ها جلو رفت و در نهایت، راه افتاد. او این کار را هر روز انجام می‌داد، به‌طوری که جای پای او در امتداد نرده‌های اطراف خانه دیده می‌شد. او چیزی جز بازگرداندن حیات به پاهای کوچکش نمی‌خواست.

سرانجام، با خواست خدا و عزم و اراده‌ی پولادینش، توانست روی پاهای خود بایستد و با کمی صبر و تحمل توانست گام بردارد و سپس راه برود و در نهایت، بدود. او دوباره به مدرسه رفت و فاصله‌ی بین خانه و مدرسه را به خاطر لذت، می‌دوید. او حتی در مدرسه یک تیم دو تشکیل داد.

منبع: بر گرفته از کتاب «سوپ جوجه برای روح»«جک کنفیلد» - «مارک ویکتورهنسن»

اینکه می گن سن ازدواج، یعنی چه؟

سن ازدواج برای دختران (3)

در مقاله ی قبل راجع به سن ازدواج و اینکه بلوغ یکی از ملاک های آن است صحبت کردیم.

ودر این مقاله توضیح مفصل تری بر آن می دهیم :

"کلمه بلوغ (بضم باء) بر وزن دروغ ، مصدر ثلاثی مجرد از ریشه بلغ به معنی رسیدن است. بلوغ در لغت رسیدن به سن رشد را گویند که انسان در آن به مرحله تمییز وتشخیص می رسد.در کتاب المعجم الوسیط آمده البلوغ نضج الوظایف الجنسیه یعنی بلوغ نضج (پختگی) وظایف جنسی است"1.

همانطور که پیشتر نیز بدان اشاره شد در ماده اصلاحی سال 61 ماده 1041 ق.م نکاح قبل از بلوغ را ممنوع دانسته ودر تبصره 1 ماده 1210 اصلاحی این گونه سن بلوغ را تعریف می کند :

(سن بلوغ در پسر پانزده سال قمری ودر دختر نه سال قمری است.) با توجه به این دو ماده قانونی سوالی که مطرح می شود آن است که مد نظر قانون از سن بلوغ ،بلوغ شرعی است که تکلیف وانجام واجبات وترک محرمات در آن سن بر فرد الزامی است یا سنی است که در آن سن قانو نگذار عقد نکاح را صحیح می داند؟

 در مذاهب مختلف اهل سنت  نسبت به سن بلوغ اتفاق نظر وجود ندارد :"ابوحنیفه 18 سالگی را برای پسر و17 سالگی را برای دختر پذیرفته اند وسایر مذاهب 15 سالگی را برای هردو انتخاب کرده اند".2

در فقه امامیه که تبصره ماده 1210 قانون مدنی برگرفته از آن است به نظرمشهور فقها نه سالگی سن بلوغ دختران است ."3

بنابراین واقع بینی ایجاب می کند که بگوییم در قانون 1041 ق.م مصوب سال 61  سن بلوغ شرعی برای دختران 9سال تمام بوده  و قانونگذار همین سن را برای ازدواج صحیح دانسته است وزیر عنوان قابلیت صحی قرار داده است . بدین معنا که  این سن بلوغ ،که نه سال تمام است سنی است که قابلیت صحت برای ازدواج فراهم می کند وقبل از این سن، نکاح تنها با اجازه ولی صحیح است آن هم با در نظر گرفتن مصلحت مولی علیه .

  پس از سیر تاریخی نه چندان طولانی در مصوبه سال 79 قانون باز هم سن ازدواج رابا تغییراتی این گونه می پذیرد:

(عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام شمسی وپسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح.)

 این ماده قانونی گویی تکرار تمام مطالب ماده اصلاحی سال 61 است بدین معنا که در  تبصره ماده قانونی سال 61 نکاح دختر قبل از سن بلوغ  که همان نه سال تمام است را با اجازه ولی مجاز می دانست در ماده 1041 مصوب 79 نیز نکاح قبل از سیزده سال را با اجازه ولی جایز می داند .

 لذا گرچه ماده قانونی جدید حرفی از سن بلوغ نمی زند ودیگر بلوغ را برای نکاح قابلیت صحی نمی داند بلکه خود سنی را معین می کند وآن را ملاک قرار می دهد ، ولی نشانه ها در آن حاکی از دو موضوع است :  اولا  نکاح در سنی که قابلیت صحت نکاح بدان تعلق می گیرد ومورد توجه قانون بوده صورت بگیرد  که همان 13 سال تمام است  . ثانیا نکاح در پایین تر از این سن با اجازه ولی امکان پذیر است .

آنچه مسلم است اینکه افراط و تفریط دراین وادی ضربات جبران ناپذیری را به بنیان خانواده ها وجامعه وارد می سازد و درایت و توجه همه جانبه به این موضوع از بسیاری نابسامانی ها در خانواده ومحیط زندگی فرد جلوگیری می کند . در حقیقت قانونگذار با نهادن و وضع قانون 1041 به ازدواج در سنین زیر بلوغ و حتی دختر وپسر بالغ که شرایط مساعدی برای ازدواج از لحاظ جسمی وروحی واجتماعی ندارند نظارت می کند تا در این راستا از یک سو مانع  سوء استفاده وبهره گیری افراد نادان و سودجو شود و از سوی دیگر امکان ازدواج دختر پسر بالغ کمتر از سن 13سال را که تمامی شرایط را دارا بوده وازدواج به مصلحت آنان است فراهم سازد.

حال توجه به این نکته ضروری است که آیا قانونگذار ضمانت اجرایی برای تخلف از سن معین شده توسط قانون در نظر گرفته است . چراکه عدم نهادن ضمانت اجرای حقوقی مانع از  تحقق کامل امر قانون خواهد شد .

با ما باشید.

پی نوشت :

1-بررسی حقوق کودک،نویسنده  سید محمد آقا میری

2- حقوق مدنی دکتر کاتوزیان -ج اول -ص69

3- همان ص70

 برای انجام هر نوع پژوهشی، اولین و اساسی ترین گام، تهیه طرحی جامع و کامل در این زمینه می باشد. معمولا انجام این مرحله برای بسیاری از پژوهشگران بسیار مشکل می باشد. گروهی معتقدند که تهیه طرح پژوهش، در واقع، «جهت یابی پژوهشی» می باشد، به این معنا که پس از تهیه طرح، پژوهشگر فقط باید خود را ملزم بداند که در چارچوب طرح نوشته شده حرکت نماید. مقدمهبرای انجام هر نوع پژوهشی، اولین و اساسی ترین گام، تهیه طرحی جامع و کامل در این زمینه می باشد. معمولا انجام این مرحله برای بسیاری از پژوهشگران بسیار مشکل می باشد. گروهی معتقدند که تهیه طرح پژوهش، در واقع، «جهت یابی پژوهشی» می باشد، به این معنا که پس از تهیه طرح، پژوهشگر فقط باید خود را ملزم بداند که در چارچوب طرح نوشته شده حرکت نماید. با توجه به گسترش دوره های کارشناسی و کارشناسی ارشد در دانشگاه های استان و نیاز دانشجویان و نیز سایر پژوهشگران آزاد و شاغل در دستگاههای دولتی و خصوصی نگارنده سعی نموده است که به زبان ساده و با توضیح و بیان مطلب در حد متعارف -با توجه به محدود بودن صفحه نشریه- رئوس مطالب مربوط به تهیه و تنظیم طرح های پژوهشی را ارایه نماید.1.تعریف تحقیق یا پژوهشکلمه «تحقیق» در فرهنگ فارسی معین، رسیدن، درست کردن، پژوهیدن، پژوهش بررسی، مطالعه، حقیقت، واقعیت تعریف شده است.در لغت نامه دهخدا این کلمه را «کُنه مطلب رسیدن، واقع چیزی را به دست آوردن» معنا کرده است.در اصطلاح علمی تحقیق یا پژوهش عبارت است از بکار گرفتن روش هایی منطقی و دقیق توام با طرح و اندیشه برای کشف حقیقت.پژوهنده با انجام کارهای پژوهشی منظم سعی بر این دارد، واقعیت های پیرامون خود را به درست و صحیح شناخته و روابط حاکم بین امور را پیدا نماید و در نهایت، پاسخ سوالهای خود را یافته و راه حل مشکل و مسئله را پیدا کند.2.انواع تحقیقبا توجه به انگیزه پژوهنده در انجام یک کار تحقیقی، می توان تحقیق را به دو نوع بنیادی و کاربردی تقسیم بندی نمود.الف- تحقیق بنیادی- در این نوع تحقیق، پژوهشگر توجه ای به قابل استفاده بودن نتایج حاصل، در مسایل زندگی ندارد. کشف حقیقت و ارایه اطلاعات جدید انگیزه وی در پژوهش بوده حُسن و قُبه یافته ها مورد توجه نمی باشند. (اگرچه در بیشتر موارد کشف حقایق حاصل از این نوع تحقیقات ممکن است در زمان انجام تحقیق، کاربردی نداشته و مورد توجه قرار نگیرد ولی، اغلب پس از گذشت مدتی نتایج تحقیقات بنیادی به صورت کاربردی مورد استفاده قرار می گیرد).ب.تحقیق کاربردی- این نوع تحقیق به منظور یافتن پاسخ برای مشکلات اجتماعی و انسانی انجام گرفته و هدف پژوهشگر برخورد و ارایه راه حل برای آنها می باشد. نظیر شناخت عواملی که باعث کم کاری و رشوه گیری در یک سازمان می شود و یافتن راه حل برای آن.3.فرضیه تحقیقفرضیه، بیانی است حدسی یا علمی و مبتنی بر دانش و آگاهی های قبلی پژوهشگر که، روابط بین دو یا چند متغیر را مورد بررسی قرار می دهد. وقتی فرضیه ای را عنوان می کنیم در حقیقت می گوییم «اگر شرایط چنین و چنین رخ دهد، نتایج چنان و چنان خواهد شد». (فرضیه در واقع حالت خاصی از نظریه(تئوری) است. پژوهشگر با آزمون فرضیه، نظریه را شکل داده و دانش و آگاهی جدیدی را تولید می نماید).با توجه به این که فرضیه بیانی حدسی در باره روابط بین دو یا چند متغیر است لذا، باید با آزمایش سنجیده شود. یعنی پژوهشگر در جریان تحقیق حدس های خود را امتحان می کند تا، علت واقعی مشکل را یافته و راه حل درست را پیدا نماید.اشاره شد که پژوهشگر برای بیان چگونگی روابط بین متغیرها فرض هایی را مطرح ساخته و روابط متغیرها را معمولا مورد بررسی و دستکاری قرار می دهد. حالت های مختلف چگونگی روابطی که ممکن است بین متغیرها وجود داشته باشد به شرح زیر است:الف.فرضیه بررسی تفاوت تاثیر- در این فرضیه پژوهشگر به دنبال بررسی و مقایسه تفاوت تاثیر دو یا چند متغیر مستقل بر متغیر وابسته می باشد. مثال هایی از این نوع فرضیه عبارتند از «بررسی نقش بکارگیری مدیریت آمرانه و یا مدیریت بر اساس مشورت با کارکنان و تاثیر آن بر بازدهی کارخانه». یا «میزان فشار روانی بر پرستاران بخش های مراقبت های ویژه با میزان فشار روانی بر پرستاران بخش های داخلی و جراحی تفاوت ندارد». و یا «میانگین نمره های دانشجویانی که با روش «الف» آموزش داده می شوند از میانگین نمره های دانشجویانی که به روش «ب» آموزش می بینند بیشتر است».در این گونه پژوهش ها برای آزمون فرض ها، نتایج به دست آمده از آزمون های آماری را با استفاده از مفاهیم آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند.اگر تفاوت تاثیر را [1]D و خطای آماری را [2]E در نظر بگیریم، رابطه آماری و ریاضی این نوع فرضیه ها به صورت خواهد بود.ب.فرضیه بررسی میزان همبستگی و رابطه چند متغیر- در این نوع از فرضیه ها پژوهشگر میزان رابطه همبستگی و جهت آن بین دو یا چند متغیر را بررسی و مطالعه می نماید. یعنی پژوهشگر صرفاً درصدد کشف مقدار (شدت) و جهت همبستگی متغیرهای مورد مطالعه می باشد و نه یافتن رابطه علت و معلولی بین آنها. مثال «میزان آگاهی بیماران قبل از جراحی با میزان اضطراب آنها ارتباط دارد»و یا «بررسی پرداخت پاداش نقدی و رابطه ی آن با پیشرفت کار».در پژوهش هایی با این گونه فرض ها، نتایج به دست آمده از آموزن های آماری می تواند صفر تا یک باشد. «صفر» به معنی نبودن رابطه همبستگی و «یک» بیانگر وجود رابطه همبستگی بسیار زیاد(صددرصد) بین متغیرها می باشد. اگر ارتباط و همبستگی بین متغیرها مستقیم (همسو) باشند همبستگی مثبت (+) و اگر بین متغیرها ارتباط معکوس وجود داشته باشد همبستگی منفی(-) خواهد بود. به عبارت دیگر اگر افزایش یک متغیر باعث افزایش متغیر دیگر شود و برعکس، می گویند بین دو متغیر رابطه مستقیم وجود دارد، و اگر افزایش یک متغیر باعث کاهش متغیر دیگر شود و برعکس، در این حالت می گویند بین دو متغیر ارتباط معکوس وجود دارد. (مثال رابطه مستقیم، درآمد و پس انداز و مثال رابطه معکوس پس انداز و مصرف می باشند.)اگر C[3] نشانه همبستگی وE[4]  خطای آماری باشد، در صورت عدم وجود رابطه بین متغیرها  و در صورت وجود رابطه خواهد بود.پ. فرضیه بررسی وجود رابطه علت و معلولی- در این قبیل از فرضیه ها، پژوهشگر به دنبال کشف و تعیین وجود رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر است. به بیان دیگر هدف وی فقط تعیین ارتباط و همبستگی دو یا چند متغیر نیست بلکه، ولی می خواهد بیان کند که متغیری (یا متغیرهایی) علت به وجود آمدن متغیر دیگر است. مثال «علت پیشرفت دانشجویان رشته علوم اجتماعی هوش آنان می باشد». یا «بررسی علل سقوط هواپیما شرکت الف در مسیر پرواز به شهر ب» و «بررسی علل ورشکستگی شرکت ج»در این گونه پژوهش ها نیز برای آزمون فرض ها، نتایج به دست آمده از آزمون های آماری را با استفاده از مفاهیم آمار استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهند.اگر R[5] نشانه علت یک پدیده و E خطای آماری باشد، بیان آماری مسئله عبارت خواهد بود از 4.بیان فرضیه (موضوع تحقیق)موضوع تحقیق ممکن است از تجربه های انسان سرچشمه بگیرد که در این صورت باید فرضیه ای ساخته و این تجربه ها را در چارچوب فرضیه آزمون نمود. دومین منبع فرضیه، استفاده از نظریه های علمی است و سومین آبشخور فرضیه، بررسی پژوهش های دیگران و ادامه راه آنها می باشد.مهمترین اقدام در کار پژوهش بیان موضوع مورد نظر به صورت علمی می باشد. یعنی مسئله مورد نظر را باید به صورتی مطرح نمود که روشن و گویا بوده و دامنه آن محدود باشد تا بتوان آن را در بوته آزمون قرار داد. مثال، انتخاب عنوان «بررسی وضعیت اقتصادی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان» قابلیت پژوهش ندارد، چون مسئله مطرح شده کلی و مبهم است. «وضعیت اقتصادی» عنوانی گویا نیست و ابهام زیادی دارد. هم چنین عنوان «دانش آموز» شامل کلیه کسانی می باشد که در مقاطع مختلف ابتدایی، راهنمایی و دبیرستان تحصیل می نمایند. و نیز محیط پژوهشی (مکانی که پژوهش در آن انجام می شود) بسیار گسترده است. برای این که پژوهش قابل اجرا باشد باید عنوان آن را به صورت زیر تغییر داد. مثال «بررسی وضعیت اقتصادی خانواده های کارمند، در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال دوم راهنمایی مدارس دولتی شهرستان بابل»5.فرضیه صفر (فرضیه پوچ یا آماری)فرضیه صفر در برابر (تقابل) فرضیه تحقیق قرار دارد. در فرضیه تحقیق، وجود «تفاوت» یا «همبستگی» و یا «رابطه علت و معلولی» بین چند متغیر مطرح می گردد. فرضیه صفر می گوید «تفاوت»، «همبستگی» و یا «رابطه علت و معلولی» بین متغیرها وجود ندارد. مگر آن که با ارایه دلایلی بتوان وجود آنها را آزمون و اثبات نمود.فرضیه پوچ یا آماری (فرضیه صفر) در واقع، هدفش رد فرضیه تحقیق می باشد. اگر این فرضیه پس از آزمون تایید شود و مورد پذیرش قرار گیرد، به معنی آن است که فرضیه تحقیق رد شده و از نظر آماری معنا ندارد. اگر فرضیه پوچ پس از آزمودن رد شود، این امر، بیانگر آن است که فرضیه تحقیق مورد قبول بوده و از نظر آماری قابل پذیرش است. به مثال هایی از فرضیه تحقیق و فرضیه صفر(فرضیه پوچ یا آماری) توجه فرمایید:فرضیه تحقیق: «بین پرداخت پاداش نقدی به کارگران کارخانه الف و بازدهی کارخانه همبستگی وجود دارد» فرضیه پوچ: «بین پرداخت پاداش نقدی به کارگان کارخانه الف و بازدهی کارخانه همبستگی وجود ندارد».ف. ت: «بین تدریس به روش الف و تدریس روش ب تفاوت وجود دارد».ف. پ: «بین تدریس روش الف و تدریس روش ب تفاوت وجود ندارد».ف. ت: «ضعف آموزشی خلبان موجب سقوط هواپیمای شرکت الف در مسیر پرواز شهر آ به شهر ب شده است».ف. پ: « ضعف آموزشی خلبان موجب سقوط هواپیمای شرکت الف در مسیر پرواز شهر آ به شهر ب نشده است».ف. ت: سربازان بی سواد، بعد از خدمت سربازی، باسواد شده، مهارتی کسب نموده و روحیه همکاری در آنها تقویت می گردد».ف. پ: «رفتار سربازان بی سواد، قبل و بعد از خدمت سربازی یک سان بوده و تغییرات مهمی در آنها به وجود نمی آید».ف. ت: «نظام جدید آموزش و پرورش باعث می شود تا دانش آموزان به استعدادهای درونی خود بیشتر از توجه به قبولی در دانشگاه ها اهمیت دهند».ف. پ: «نظام جدید آموزش و پرورش نتوانسته موجباتی را فراهم سازد تا دانش آموزان به استعدادهای درونی خود بیشتر از توجه به قبولی در دانشگاه ها اهمیت دهند».رابطه ریاضی بین متغیرها در فرضیه صفر:الف. در مورد «تفاوت» می باشد، یعنی بین عملکرد متغیرها تفاوتی نیست.ب. در مورد «همبستگی»  می باشد، یعنی بین متغیرها رابطه همبستگی وجود ندارد.پ. در مورد «رابطه علت و معلولی» می باشد، یعنی بین متغیرها رابطه علت و معلولی وجود ندارد.6.تعریف متغیرمتغیرها، آن شرایط یا خصوصیاتی هستند که بتوانند تغییر نمایند. مثلاً در پژوهش «بررسی میزان فشار روانی در پرستاران شاغل در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان های دولتی تهران و ارتباط آن با کیفیت مراقبت های پرستاری ارایه شده توسط آنها». موارد زیر جزو متغیرهایی هستند که باید مورد مطالعه قرار گیرند. الف. میزان فشارهای روانی               ب. کیفیت مراقبت های پرستاریمتغیرها از نظر نقشی که در تحقیق دارند به سه دسته تقسیم می شوند:الف. متغیر مستقل یا تاثیرگذار- این متغیر در تغییرات خود مستقل بوده و به سایر عوامل پژوهش دستکاری و کنترل می کند تا رابطه علت و معلولی انها را با متغیر دیگر- در موقعیتی ویژه- مشاهده و بررسی نماید. در مثال بالا «میزان فشار روانی» پرستاران، متغیر مستقل است.ب.متغیر وابسته یا تاثیرپذیر- آن شرایط و ویژگی ای است که وقتی پژوهشگر، متغیر مستقل را در موضوع تحقیق وارد یا خارج نموده و یا آن را تغییر می دهد، ظاهر یا محو شده و یا تغییر نماید. به بیان دیگر متغیر وابسته به خودی خود وجود نداشته و محصول اِعمال و یا تغییرات متغیر مستقل است. در مثال بالا «کیفیت مراقبت های پرستاری» متغیر وابسته است.پ. متغیرهای ناخواسته (نامربوط)- در تحقیات علوم تجربی(مادی)، تمام متغیرها تحت کنترل پژوهشگر می باشد. به بیان دیگر دانشمندان علوم مادی با پدیده هایی رو به رو هستند که فیزیکی بوده و در کنترل آنهاست. ولی، در تحقیقات علوم انسانی که موضوع اساسی آن «رفتار» انسان به طور کلی است، متغیرهای ناخواسته زیادی وجود دارند که کنترل تمام آنها غیرممکن می باشد.متغیرهای ناخواسته متغیرهایی هستند که، یا مورد نظر پژوهشگر نبوده و یا وی قادر به کنترل آنها نمی باشد ولی، بر نتیجه تحقیق تاثیر می گذارد. در مثال یاد شده، سن پرستاران، جنس پرستاران، نوع بیماران بستری در بخش، مدیریت بیمارستان و سطح استانداردهای بیمارستان، جزو متغیرهای ناخواسته می باشند که، بر کیفیت کار پرستاران تاثیر می گذارد و چنانچه کنترل و یا حداقل شناسایی شوند نتیجه پژوهش را غیر قابل اعتماد خواهد ساخت.برخی از متغیرهای ناخواسته قابل کنترل پژوهشگر نمی باشد ولی، باید باید آنها را شناسایی نموده و در قسمت «محدودیت های پژوهشی» به آنها اشاره نماید. متغیرهای ناخواسته ای هم وجود دارند که توسط پژوهشگر قابل کنترل می باشد، این قبیل متغیرها در واقع محدودیتی است که پژوهشگر خودش ایجاد می نماید. این محدودیت ها باید در قسمت «محدودیت های پژوهشگر» در پایان تحقیق اشاره شود.7.زمینه و تاریخچه موضوع پژوهش (ادبیات پژوهش)در این قسمت اهمیت مسئله پژوهش شرح داده می شود یعنی، خواننده با مطالعه این قسمت متوجه می شود که به چه دلایلی لازم بوده و ضرورت داشته تا این پژوهش انجام گیرد در این بخش تاریخچه موضوع پژوهش توسط دیگران، نتایج مطالعات انجام گرفته در گذشته و کتاب ها، مجله ها، مقاله ها و ... و هر نوع بررسی انجام شده در باره موضوع تحقیق توسط دیگران مطرح می شود.8. سوال های ویژه پژوهش قبلاً گفته شد که فرض های پژوهش باید مورد آزمایش قرار گیرد و در نهایت مشخص شود که مورد قبول هستند یا خیر. در برخی از پژوهش ها، طرح فرض ها به شکلی که بتوان از طریق آزمون های آماری، پذیرش یا رد آنها را آزمود میسر نیست. در این موارد فرض های تحقیق به صورت سوال مطرح می شود که به آن «سوال های ویژه پژوهش» می گویند. پژوهشگر، در پایان کار باید قادر باشد به این سوال ها پاسخی مناسب دهد. برای مثال، در ارتباط با موضوع «بررسی ویژگی های روانی- اجتماعی نوجوانان بزهکار» سوال ها می تواند به صورت زیر مطرح شود و پژوهشگر پس از انجام پژوهش پاسخ آنها را به دست خواهد آورد:الف. نوجوانان بزهکار دارای چه زمینه های فردی مشترک هستند%D